Rozwód przed notariuszem – czy będzie możliwy? Analiza planowanych zmian, plusy i minusy, praktyczne skutki dla małżonków

Czy rozwód przed notariuszem stanie się faktem? Aktualny stan prac i kierunek zmian.

Rozwód przed notariuszem to rozwiązanie, które od kilku lat pojawia się w debacie publicznej, a w ostatnich latach stało się przedmiotem konkretnych prac legislacyjnych. W przestrzeni publicznej toczyła się dyskusja nad umożliwieniem małżonkom rozwiązania małżeństwa w kancelarii notarialnej bez konieczności prowadzenia postępowania sądowego. Ministerstwo Sprawiedliwości oraz komisje sejmowe analizowały projekty przewidujące uproszczenie procedury rozwodowej w sytuacjach, w których małżonkowie są zgodni co do wszystkich kwestii, takich jak rozwiązanie małżeństwa, kontakty z dziećmi, alimenty czy podział majątku. Celem projektodawców było odciążenie sądów rodzinnych oraz umożliwienie szybszego, prostszego i mniej konfliktowego zakończenia małżeństwa. Mimo że rozwiązanie to nie zostało jeszcze wprowadzone, prace nad jego kształtem były realne i szeroko komentowane przez środowiska prawnicze, w tym przez kancelarie specjalizujące się w prawie rodzinnym. Jako radca prawny w Kwidzynie dostrzegam ogromne znaczenie tego projektu dla praktyki – zmieniłby on całkowicie sposób prowadzenia spraw rodzinnych, w tym rozwodów, obniżając ich konfliktowość i skracając czas oczekiwania na orzeczenie.

Dlaczego w ogóle pojawił się pomysł rozwodu przed notariuszem? Argumenty i założenia projektu.

Obecnie każda sprawa rozwodowa musi trafić do sądu, nawet w sytuacji pełnej zgodności małżonków. Sądy rodzinne są bardzo obciążone sprawami dotyczącymi rozwodów, alimentów, władzy rodzicielskiej czy kontaktów. Czas oczekiwania na pierwszy termin rozprawy w wielu sądach wynosi od kilku do nawet kilkunastu miesięcy. W praktyce kancelarii radcy prawnego w Kwidzynie często widzę, że małżonkowie chcą zakończyć związek możliwie spokojnie i szybko, ale są zmuszeni czekać wyłącznie z powodu przeciążenia sądów. Stąd pomysł, by wzorem wielu krajów Unii Europejskiej – m.in. Francji, Hiszpanii czy Niemiec – umożliwić rozwód u notariusza. W zamyśle projektodawców rozwód przed notariuszem miałby dotyczyć wyłącznie małżeństw, w których istnieje pełna zgoda co do wszystkich elementów rozstania, a więc rozkładu pożycia, sytuacji dzieci, alimentów i majątku. Notariusz miałby jedynie potwierdzić zgodną wolę stron i nadać dokumentowi moc prawną. Takie rozwiązanie znacząco przyspieszyłoby procedurę i pozwoliło skupić sądy wyłącznie na sprawach spornych i trudnych.

Jak miałby wyglądać rozwód przed notariuszem? Założenia proceduralne.

Z projektów analizowanych w komisjach sejmowych wynika, że rozwód przed notariuszem byłby możliwy tylko wtedy, gdy małżonkowie są całkowicie zgodni co do wszystkich kwestii dotyczących ich rozstania. Notariusz nie prowadziłby postępowania dowodowego, nie badałby winy, nie analizowałby konfliktów ani nie rozstrzygał sporów. Jego rolą byłoby jedynie formalne potwierdzenie zgodnych oświadczeń woli. Małżonkowie musieliby wspólnie ustalić kwestie dotyczące małoletnich dzieci – alimenty, miejsce pobytu, sposób sprawowania władzy rodzicielskiej i kontakty. W praktyce oznacza to, że rozwód przed notariuszem nie byłby możliwy, jeśli istnieje jakikolwiek spór dotyczący dzieci, choćby minimalny. Tak samo w przypadku majątku – małżonkowie musieliby dojść do porozumienia co do podziału majątku albo zdecydować, że podział odbędzie się później. Projekt zakładał również, że w sytuacji jakichkolwiek wątpliwości lub podejrzenia braku dobrowolności oświadczeń, notariusz miałby obowiązek odmówić dokonania czynności i odesłać strony do sądu. Jako radca prawny z Kwidzyna, który prowadzi wiele spraw rodzinnych, widzę, że w praktyce tylko część par mogłaby skorzystać z takiej procedury – ci, którzy naprawdę rozstają się polubownie.

Czy rozwód przed notariuszem będzie możliwy w przypadku małoletnich dzieci?

To jedna z najbardziej kontrowersyjnych kwestii omawianych podczas prac legislacyjnych. W pierwotnych propozycjach zakładano, że rozwód przed notariuszem może być dopuszczalny nawet wtedy, gdy małżonkowie mają małoletnie dzieci, pod warunkiem że osiągnęli pełne porozumienie co do wykonywania władzy rodzicielskiej, kontaktów i alimentów. W praktyce oznaczałoby to konieczność sporządzenia tzw. planu rodzicielskiego i złożenia go przed notariuszem. Ta koncepcja spotkała się jednak z dużą krytyką części środowiska, które zwracało uwagę, że dobro dziecka powinno być oceniane przez sąd rodzinny, a nie urzędnika notarialnego. W związku z tym pojawiły się również propozycje ograniczenia rozwodu przed notariuszem wyłącznie do małżeństw bezdzietnych. Ostateczny kształt przepisów nie został jednak przyjęty, dlatego wciąż nie wiadomo, która koncepcja zwycięży. Z praktyki kancelarii radcy prawnego w Kwidzynie jednoznacznie wynika, że sprawy z małoletnimi dziećmi bywają znacznie bardziej skomplikowane i wymagają szczególnej ostrożności.

Plusy rozwodu przed notariuszem – dlaczego rozwiązanie jest tak wyczekiwane?

Główną zaletą rozwodu przed notariuszem miałby być czas. Zamiast oczekiwać miesiącami na termin rozprawy, małżonkowie mogliby zakończyć małżeństwo w kilka dni, a nawet tego samego dnia, jeśli niczego nie trzeba ustalać dodatkowo. Kolejnym atutem jest niższy poziom konfliktu – brak sali sądowej, brak publiczności, brak stresu związanego z przesłuchaniami, opiniami i formalnościami. Dla wielu klientów kancelarii w Kwidzynie jest to kluczowe, ponieważ rozstanie często samo w sobie stanowi wystarczająco duże obciążenie emocjonalne. Kolejną zaletą jest prywatność – protokół notarialny nie jest jawny, w przeciwieństwie do niektórych elementów postępowania sądowego. Dla małżonków, którzy chcą szybko i dyskretnie zakończyć związek, byłoby to rozwiązanie idealne. Wśród korzyści wymienia się również możliwość kompleksowego załatwienia spraw majątkowych przy jednym spotkaniu – notariusz może od razu sporządzić umowę podziału majątku, ustanowić służebność, doprecyzować kwestie finansowe.

Minusy rozwodu przed notariuszem – o czym trzeba pamiętać?

Największym problemem jest ograniczenie do małżonków w pełni zgodnych. W praktyce prawnika z Kwidzyna wynika, że nawet jeśli para deklaruje zgodę, na etapie szczegółów często pojawiają się rozbieżności. W takich przypadkach rozwód przed notariuszem nie będzie możliwy i konieczne będzie skierowanie sprawy do sądu. Kolejną kwestią jest ryzyko braku rzeczywistej dobrowolności – zwłaszcza w relacjach, w których jedna strona ma przewagę emocjonalną lub ekonomiczną nad drugą. Notariusz nie jest organem powołanym do rozstrzygania sporów czy badania przemocy domowej. Dlatego niektórzy specjaliści wskazują, że rozwód przed notariuszem mógłby niekorzystnie wpływać na osobę słabszą, która dla świętego spokoju zgodzi się na warunki narzucone przez partnera. Kolejnym minusem jest brak możliwości orzeczenia o winie – rozwód notarialny zakłada tylko orzeczenie bez orzekania o winie. W praktyce kancelarii radcy prawnego Grzegorza Pawłowskiego w Kwidzynie często spotykam osoby, dla których orzeczenie o winie jest ważnym elementem rozliczenia małżeństwa.

Czy rozwód przed notariuszem zastąpi rozwód sądowy?

Z pewnością nie. Nawet gdyby Sejm uchwalił przepisy wprowadzające taką możliwość, rozwód przed notariuszem byłby adresowany tylko do określonej grupy małżeństw – zgodnych, polubownych, niewymagających oceny sądu. Sprawy o winę, przemoc domową, konflikty rodzicielskie, ustalenie kontaktów czy walkę o majątek nadal trafiałyby do sądu. Nie można zatem mówić o rewolucji, lecz raczej o stworzeniu dodatkowej, szybszej ścieżki dla małżonków, którzy i tak dogadali się wcześniej. Z punktu widzenia kancelarii prawnej w Kwidzynie rozwiązanie to byłoby korzystne dla klientów, którzy chcą sprawnego i spokojnego zakończenia małżeństwa bez niepotrzebnych emocji.

Podsumowanie – co oznacza rozwód przed notariuszem dla praktyki prawa rodzinnego?

Choć przepisy o rozwodzie przed notariuszem nie weszły jeszcze w życie, ich wprowadzenie jest realną możliwością i częścią szerszej dyskusji o reformie sądownictwa rodzinnego w Polsce. W praktyce radcy prawnego w Kwidzynie widać, że wielu małżonków potrzebuje prostych i szybkich rozwiązań prawnych, które pozwolą rozstać się bez eskalacji konfliktu. Kancelaria radcy prawnego Grzegorza Pawłowskiego w Kwidzynie zapewnia kompleksową pomoc prawną w zakresie prawa rodzinnego, w tym w przygotowaniu porozumień rodzicielskich, umów dotyczących podziału majątku oraz reprezentacji w sprawach o rozwód, alimenty, kontakty i władzę rodzicielską. Rozwód przed notariuszem – jeśli zostanie wprowadzony – będzie jednym z narzędzi umożliwiających szybkie zakończenie małżeństwa, ale nie zastąpi w pełni rozwodów sądowych.

Niniejszy materiał ma wyłącznie charakter informacyjny i edukacyjny. Nie stanowi porady prawnej, opinii prawnej ani konsultacji prawnej w rozumieniu obowiązujących przepisów. Każda sytuacja prawna wymaga indywidualnej analizy, dlatego przed podjęciem jakichkolwiek działań należy skonsultować się z profesjonalnym pełnomocnikiem.